مشاوریاب در این نوشته به بررسی نحوه ارائه پایان نامه در جلسه دفاع ، بایدها و نبایدها و بررسی نکات کلیدی در این رابطه می پردازد:
مقدمه
همه دانشجویانی که در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری که دوران تحصیلشان در حال اتمام است باید برای ارائه پایان نامه فارغ التحصیلی اقدامات لازم را انجام دهند و در قالب، درسی چند واحدی ارائه می شود. نگارش پایان‌نامه‌ای علمی، معتبر و باکیفیت مهمترین دغدغه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری است. اما حقیقت این است که مهمتر از این کار، دفاع از پایان‌نامه است؛ از این‌رو لازم است از نحوه دفاع و نکات مهم در برگزاری جلسه آن به‌خوبی آگاه شویم و با اعتمادبه‌نفس و مسلط به نتیجه دلخواه برسیم.
پایان نامه چیست؟
قبل از شروع مبحث نحوه ارائه پایان نامه خوب، باید بدانید که پایان نامه معمولاً در دو مقطع تهیه میشود. یک‌بار در پایان تحصیلات تکمیلی دوره کارشناسی ارشد و یک‌بار هم در پایان تحصیلات دوره دکتری. از نیم‌سال دوم و ترم سوم می‌توان پایان نامه را انتخاب کرد؛ که به‌عنوان یک درس ۶ واحدی محاسبه میشود. بعد از انتخاب و طی مراحل و کشمکش‌های گوناگون به پایان راه و روز دفاع پایان نامه می‌رسیم. چند روز مانده به روز موعود به گرفتن امضاهای مختلف و هماهنگی بین داوران و پژوهش و غیره سپری میشود.
شاید برای شما هم این سؤال مطرح باشد که اصلاً هدف از دفاع پایان نامه چیست؟ در پاسخ باید بگویم هدف این است که اساتید و داوران مطمئن شوند که دانشجو کار کرده، به پایان نامه خود کاملاً تسلط دارد و قدرت بیان و ارائه دارد.
نکته طلایی:
در انتخاب استاد راهنما جرأت داشته باشید و سخت‌گیرترین استاد راهنما را انتخاب کنید! استاد سخت‌گیر و حساس درست است که در طول نوشتن پایان نامه اشکالات زیادی می‌گیرد و به عرف شما را اذیت می‌کند؛ ولی باعث میشود پایان نامه شما در آخر بدون ایراد یا لااقل کمترین اشکال را داشته باشد؛ و شما برای سؤالات مختلف و پیچیده داوران آماده باشید.
مراحل اخذ، تدوین و دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد
- انتخاب موضوع پایان نامه
- انتخاب استاد راهنما و مشاور
- تکمیل فرم انتخاب موضوع پایان نامه و ارائه به مدیر گروه
- تکمیل پروپوزال زیر نظر استاد راهنما و مشاور و ارائه پرپوزال به گروه تخصصی
- تصویب پرپوزال در گروه تخصصی و ارسال به پژوهش دانشکده
- صدور کد برای پایان نامه
- نگارش پایان نامه
- اعلام آمادگی دفاع و داوری پایان نامه
- برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه
- ثبت نمره نهایی
چه کسانی از پایان نامه شما استفاده می کنند؟
به یاد داشته باشید که چرا می‌خواهید پایان نامه بنویسید و چه کسانی آن را میخوانند و از آن استفاده میکنند. درست همانند یک پژوهش علمی. بررسی و مطالعه شما از پژوهش ها و مقالات و پایان نامه های قبلی در مورد موضوع مورد بررسی شما باعث میشود. مطالب تکراری بکار نبرید و با کشف موضوعات جدید پروژه خود را یک پایان نامه تاپ معرفی کنید. اگر قبل از شروع تحقیق‌تان یک پرسش پژوهشیِ بی‌نقص را انتخاب کنید، می‌توانید جلوی یاس و ناامیدی را بگیرید و در وقت خود صرفه‌جویی کنید. شاید مهمترین کاری که باید هنگام فراگیریِ نحوه‌ی نگارش پایان نامه خود فراگیرید این باشد که باید تلاش زیادی را برای طرح پرسش پژوهشیِ بی‌نقص صرف کنید.
دفاع از پایان‌نامه چیست؟
برای انجام دادن این مرحله دانشجو باید یک نسخه از پایان‌نامه‌اش را به دانشگاه محل تحصیلش تحویل دهد تا پس از تعیین داوران، در جلسه‌ای رسمی درباره پایان‌نامه خود گزارشی شفاهی ارائه دهد. دانشجو در این گزارش ۳۰ تا ۴۵ دقیقه فرصت دارد درباره پژوهش خود و مراحل تکمیل آن توضیح دهد؛ تا همه حاضران در جلسه از روند تحقیق و چالش‌های مسیر تهیه و نگارش آن آگاه شوند. همچنین موظف است با صبر و حوصله به پرسش‌های داوران به‌طور دقیق و کامل پاسخ دهد؛ تا چنانچه کاستی یا نقصی در پژوهش وی باشد، مشخص شود و او بتواند در نسخه نهایی پایان‌نامه آن را اصلاح یا تکمیل کند. استادان در این جلسه با محک زدن سطح علمی دانشجو به میزان تسلط وی پی می‌برند. و با طرح سوالات مختلف مطمئن می‌شوند که انجام پایان نامه توسط دانشجو تهیه و تدوین و کاملاً درک شده و از آثار دیگران کپی یا سرقت نشده است.
نکات مهم پیش از دفاع پایان نامه
پیش از برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری لازم است دانشجویان موارد زیر را رعایت کنند:
برنامه‌ریزی
آگاهی از قوانین دانشگاه
هر دانشگاهی قوانین خاصی برای نگارش پایان‌نامه و دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری دارد. دانشجو باید بداند که چه کسانی در جلسه دفاع او شرکت میکنند، داوران جلسه چه کسانی هستند و آیا استاد راهنما یا مشاور در جلسه خواهد بود؟
انتخاب زمان مناسب برای جلسه دفاع
صبح بهترین زمان برای جلسه دفاع پایان نامه است، اما نه خیلی زود؛ بهتر است پس از ساعت ده صبح جلسه برگزار شود.
دقت در جزئیات
تسلط بر همه فصول و اطلاعات پایان‌نامه الزامی است. چراکه استادان با دقت پایان‌نامه را میخوانند. حتی بهتر است دانشجو درباره موضوع پایان‌نامه مطالعه کند و از آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در آن حوزه مطلع شود و کاملا به‌روز باشد.
شرکت در جلسات دفاع دیگران
دانشجو باید برای آشنایی با فرآیند برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه و کسب تجربه، در جلسات دفاع دیگران شرکت کند و نکات مهم را به خاطر بسپارد.
تهیه وسایل مورد نیاز
تهیه یک نسخه از پایان‌نامه و مشخص کردن قسمت‌های مهم آن. بررسی کامل لپ‌تاپ برای پیشگیری از مشکلات احتمالی. آماده کردن فایل‌های پایان‌نامه و تهیه نسخه پشتیبان از آنها. چک کردن پاورپوینت دفاع و سیستم‌های نمایش سالن جلسه. تهیه کاغذ و خودکار برای نوشتن نکات استادان. آب و کمی خوراکی مغذی شیرین برای مواقع لازم و… پیش از برگزاری جلسه دفاع ضروری است.
تهیه پاورپوینتی جذاب و کامل
متناسب‌سازی حجم مطالب براساس زمان جلسه
تنظیم زمان برای ارائه بخش‌های مختلف پایان‌نامه و تناسب حجم مطالب با زمان جلسه از موارد مهم دیگر است. معمولا برای دفاع دانشجو ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان در نظر گرفته میشود. از این‌رو دانشجو باید برای توضیح هر بخش از پایان‌نامه زمانی مناسب اختصاص دهد.
تعیین نحوه روایت و بیان خود
به‌کارگیری مهارت‌های سخنرانی و سخنوری به جلب نظر داوران و حضار کمک می‌کند. برای تسلط بیشتر می‌توان از چکیده دفاع یادداشت‌هایی آماده و قبل از جلسه آنها را مرور کرد.
تهیه فهرستی از پرسش‌های احتمالی
در طول جلسه داوران سوالاتی خواهند پرسید. نوشتن سوالات احتمالی و پاسخ‌هایی مناسب و قانع‌کننده بر تسلط دانشجو موثر است، اما نباید جملات پاسخ را حفظ کرد، درک مفاهیم و توضیحش در جلسه طبیعی و جذاب‌تر است.
تمرین کردن
دانشجو باید پیش از روز برگزاری جلسه چند بار به‌تنهایی و چند بار در جمع دوستان یا خانواده دفاع خود را تمرین کند تا کاملا بر اجرای خود مسلط شود. حتی می‌توان اجرای تمرینی را ضبط کرد و با گوش کردن به آن نقاط ضعف خود را پیدا کرد.
غلبه بر استرس
استرس داشتن تا حدی طبیعی است، اما با رعایت چند مورد باید از افزایش میزان آن جلوگیری کرد؛ مثلا روز قبل از جلسه دفاع حتما استراحت کافی و خواب راحت داشت. تغذیه کافی و مناسب به افزایش انرژی کمک می‌کند. همچنین آشنایی با داوران پیش از جلسه دفاع نیز از استرس می‌کاهد؛ برای شناخت بهتر داوران می‌توان از مقالاتی که آنها نوشته‌اند، به‌ویژه مقالات مرتبط با موضوع خود اطلاعاتی جمع کرد. در نهایت، مراجعه به یک مشاور خوب نیز می‌تواند به رفع استرس بیش از حد کمک کند.
مشورت با استاد راهنما
مشورت کردن با استاد راهنما بسیار مفید است و باید یک هفته پیش از زمان جلسه دفاع نسخه‌ای از پایان‌نامه را برای او و داوران فرستاد.
انتخاب و تهیه پوششی مناسب
تهیه لباسی شیک و مرتب و البته ساده و داشتن ظاهری آراسته و موجه در جلسه، دید داوران و حضار را بهتر و مثبت می‌کند.
حضور در سالن دفاع یک ساعت پیش از جلسه
آماده‌سازی زودتر فضا و امکانات باعث راحتی خیال دانشجو خواهد شد تا تمرکز او فقط بر اجرای دفاعیه معطوف شود.
نکات مهم هنگام دفاع پایان نامه
هنگام برگزاری جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری نیز دانشجویان باید به نکات مهمی توجه کنند که عبارت‌اند از:
آغازی درست، پر انرژی و جذاب
بهتر است با نام خدا و معرفی خود و موضوع پایان‌نامه کلام را آغاز کرد. سپس به معرفی استاد راهنما و مشاور با ذکر لفظ استاد یا دکتر پرداخت و از آنها و حضار تشکر کرد. یک مقدمه مناسب و محترمانه می‌تواند تاثیر خوبی بر حاضران در جلسه بگذارد و در نهایت به پایانی خوب ختم خواهد شد.
صحبت درباره موضوع پایان‌نامه
دانشجو باید براساس برنامه‌ریزی‌اش داستان پایان‌نامه خود را روایت کند و نکات مهم را طبق اولویت‌هایی که مشخص کرده توضیح دهد؛ دلایل انتخاب موضوع پایان‌نامه، اهداف پژوهش، اهمیت آن، ساختار کلی و روش تحقیق، چگونگی گردآوری اطلاعات، فراز و فرودهای فرآیند تحقیق، دستاوردهای پژوهش، مدت زمان پژوهش و… در این بخش می‌توان به متمایز و مفید و موثر بودن پژوهش اشاره کرد تا ارزش کار مشخص شود.
طرح سوالات و فرضیه‌ها
هر پایان‌نامه بر مبنای پرسش‌هایی شکل می‌گیرد و در هر فصل به یکی از آنها با طرح فرضیه‌هایی پاسخ داده میشود. اینک باید به‌طور خلاصه به این سوال و جواب‌ها پرداخت، مگر این‌که استادان خواستار توضیح بیشتری باشند.
بیان نتیجه‌گیری
در بخش پایانی باید نتیجه‌گیری دانشجو از پژوهش بیان و پیشنهادهایی ارائه شود.
تشکر مجدد و قدردانی از استادان
در انتهای جلسه ضروری است از استادان دوباره سپاسگزاری کرد و یکی از روش‌های خوب آن اختصاص اسلاید پایانی پاورپوینت به ذکر نام استادان و تقدیر از آن‌هاست.
پذیرایی در جلسه دفاع پایان نامه
بعضی از موارد مربوط به جلسه دفاع دانشگاه به دانشگاه متفاوت است، ازجمله آنها می‌توان به پذیرایی اشاره کرد. برخی از دانشگاه‌ها اجازه تشریفات و ریخت‌وپاش و هزینه‌های بسیار بالا به دانشجویان را نمی‌دهند و تعیین میکنند که تا چه حد باشد. بعضی دیگر اما هیچ محدودیتی نداشته و دانشجو کاملاً آزاد است تا خود تصمیم بگیرد. روال کار به این صورت است که معمولاً در فصل‌های گرم از نوشیدنی‌های گرم مثل قهوه، نسکافه، کاپوچینو و غیره و در فصل‌های گرم از نوشیدنی‌های سرد مثل انواع آبمیوه‌ها و نکتارها استفاده میشود. در کنار نوشیدنی، معمولاٌ شیرینی و میوه، گاهاً آجیل و فینگرفودهای مختلف سِرو میشود.
بعد از دفاع از پایان نامه چه کارهایی باید انجام داد؟
پس از برگزاری جلسه دفاع دانشجو میبایست حداکثر ۱۰ الی ۱۵ روز در صورتیکه دارای اصلاحات باشد اصلاحات پایان نامه را زیر نظر اساتید راهنما مربوطه انجام دهد. پس از اخذ تاییدیه از استاد راهنما به داور مربوطه نشان داده و در فرم مخصوصی که از کارشناس رشته در روز دفاع دریافت مینماید از همه اساتید مذکور امضا تاییدیه اصلاحات انجام شده را دریافت نماید. در آخر دانشجو میبایست به سایت ایرانداک مراجعه نموده در قسمت ثبت پایان نامه طبق دستور العمل موجود در سایت. مرحله به مرحله کلیه متن پایان نامه به اضافه صورتجلسه دفاع شده را آپلود نموده. و پس از اتمام مراحل خواسته شده در سایت ایرانداک کد رهگیری دریافت نموده. و دانشجو باید این صفحه که کد رهگیری دارد را پرینت کرده هنگام تحویل cdهای پایان نامه به مسئول رشته تحویل نماید.
سخن پایانی درباره نحوه ارائه پایان نامه خوب
نحوه ارائه پایان نامه خوب، قواعد و نکات ثابتی ندارد و شاید اگر وارد جزئیات شویم صدها نکته را می‌توانیم پیدا کنیم که هریک به طریقی در نحوه ارائه پایان نامه خوب تأثیر دارند. به‌هرحال این نکته را باید در نظر بگیرید که همه‌چیز یعنی نتیجه ماه‌ها تلاش شما به چگونگی ظاهر شدن شما در این جلسه مهم بستگی دارد پس در این مورد بسیار دقیق شوید. امیدوارم که این مطالب مفید واقع‌شده و این مرحله از زندگی خود را هم به‌آسانی و با موفقیت سپری کنید. نگران انجام این مراحل نباشید ما همه این مراحل را انجام میدهیم و در آخر هم به شما آموزش های لازم برای جلسه دفاع را خواهیم داد.
دیدگاه‌ها (0)